PAŃSTWOWA
KOMISJA WYBORCZA

ZKF-833-1/15

Wyjaśnienia dotyczące zasad prowadzenia i finansowania kampanii referendalnej przez partie polityczne w relacji do kampanii wyborczej do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej

Państwowa Komisja Wyborcza, w związku z kierowanymi do niej pytaniami, wyjaśnia, co następuje.

Zgodnie z art. 37 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o referendum ogólnokrajowym (Dz. U. z 2015 r., poz. 318) partie polityczne mogą uczestniczyć w kampanii referendalnej prezentując swoje stanowisko w sprawach poddanych pod referendum. Szczegółowe zasady prowadzenia i finansowania kampanii referendalnej określają przepisy rozdziału 6 ustawy „Kampania referendalna i jej finansowanie”. Zgodnie z art. 47 ust. 1 ustawy wydatki ponoszone przez podmioty biorące udział w kampanii referendalnej pokrywane są z ich źródeł własnych i zgodnie z przepisami określającymi ich działalność finansową; w wypadku partii politycznych są to przepisy ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych (Dz. U. z 2011 r. Nr 155, poz. 924). Zgodnie z art. 47 ust. 2 ustawy do finansowania kampanii referendalnej nie mają zastosowania przepisy ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (Dz. U. Nr 21, poz. 112, z późn. zm.). Powyższe oznacza, że partie polityczne finansują swój udział w kampanii referendalnej ze środków przeznaczonych na bieżącą działalność partii.

Zgodnie z art. 104 Kodeksu wyborczego kampania wyborcza związana z wyborami do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej rozpocznie się z dniem ogłoszenia postanowienia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o zarządzeniu wyborów, co nastąpi w trakcie kampanii referendalnej. W okresie równoczesnego trwania obu kampanii działania wszystkich uczestniczących w nich podmiotów muszą być zgodne z zasadami określonymi zarówno w ustawie o referendum ogólnokrajowym jak w Kodeksie wyborczym. Oznacza to, że podmioty uczestniczące w kampanii referendalnej, w tym partie polityczne, nie mogą w ramach tej kampanii prowadzić agitacji wyborczej, która została zdefiniowana w art. 105 Kodeksu wyborczego jako publiczne nakłanianie lub zachęcanie do głosowania [w wyborach] w określony sposób lub do głosowania na kandydata określonego komitetu wyborczego; kampanię wyborczą na rzecz kandydatów prowadzą bowiem na zasadzie wyłączności komitety wyborcze (art. 84 § 1 Kodeksu wyborczego) i finansują ją ze źródeł własnych (art. 126). Ponadto partia polityczna, od dnia przyjęcia przez Państwową Komisję Wyborczą zawiadomienia o utworzeniu przez nią komitetu wyborczego lub o utworzeniu z jej udziałem koalicyjnego komitetu wyborczego nie może w ramach kampanii referendalnej prowadzić i finansować agitacji wyborczej na rzecz upowszechniania celów programowych partii politycznej (art. 141 § 2 Kodeksu wyborczego). Natomiast komitet wyborczy nie może prowadzić i finansować kampanii referendalnej, ponieważ może gromadzić i wydatkować środki jedynie na cele związane z wyborami (art. 129 § 1 Kodeksu wyborczego).

Partie polityczne uczestniczące w kampanii referendalnej i utworzone przez nie komitety wyborcze lub współtworzone przez nie koalicyjne komitety wyborcze powinny zatem prowadzić działalność respektując zasadę ścisłego oddzielenia kampanii referendalnej i kampanii wyborczej. Kampania referendalna, czyli prezentowanie stanowiska partii w sprawach poddanych pod referendum, może być prowadzona wyłącznie przez partię i finansowana z jej środków przeznaczonych na działalność bieżącą, natomiast agitacja wyborcza, czyli publiczne nakłanianie lub zachęcanie do głosowania w wyborach w określony sposób lub do głosowania na kandydata określonego komitetu wyborczego oraz agitacja na rzecz upowszechniania celów programowych partii politycznej może być prowadzona wyłącznie przez komitet wyborczy.

Należy przy tym zauważyć, że prowadzenie kampanii referendalnej w taki sposób, że będzie ona zawierała elementy agitacji wyborczej, np. przez rozpowszechnianie w jej ramach treści niezwiązanych ściśle ze sprawami poddanymi pod referendum czy też eksponowanie w tej kampanii wizerunków kandydatów na posłów i senatorów, mogą zostać ocenione jako naruszające wyłączność komitetów wyborczych na prowadzenie kampanii wyborczej, objęte sankcją karną określoną w art. 499 Kodeksu wyborczego. Ocena w tych sprawach nie będzie jednak należała do organów wyborczych, lecz do organów ścigania i sądów.

Przewodniczący
Państwowej Komisji Wyborczej

Wojciech Hermeliński